Trong vũ trụ kiếm hiệp Kim Dung, Quách Tĩnh luôn đứng ở vị trí độc tôn với danh xưng "Hiệp chi đại giả" (Đại hiệp vĩ đại nhất). Tuy nhiên, dưới lăng kính của độc giả hiện đại và các cuộc tranh luận không hồi kết trên các diễn đàn lớn ở xứ tỷ dân, bức tượng đài này không hoàn toàn trơn bóng. Đằng sau sự chính trực của Quách Tĩnh là những mảng tối tạo nên từ sự cực đoan của chính nhân vật này.

Xiềng xích của lễ giáo phong kiến

Điểm "tối" dễ nhận thấy nhất ở Quách Tĩnh chính là tư tưởng bảo thủ, đôi lúc còn có thể gọi là đến mức khắc nghiệt. Khác với sự phóng khoáng của lãng tử hay sự phá cách của các cao thủ tà môn, Quách Tĩnh là đại diện tiêu biểu cho tư tưởng Tống nho: Quân - Sư - Phụ và tôn ti trật tự là bất khả xâm phạm.

Sự kiện Dương Quá muốn kết hôn với Tiểu Long Nữ là minh chứng rõ ràng nhất. Khi biết chuyện, phản ứng đầu tiên của Quách Tĩnh không phải là lắng nghe hay thấu hiểu, mà là phẫn nộ tột độ. Ông thậm chí đã nảy sinh ý định giết chết Dương Quá – người mà ông coi như con đẻ – chỉ để bảo vệ cái gọi là "danh tiết" và "luân thường đạo lý". Trong mắt Quách Tĩnh lúc ấy, hạnh phúc cá nhân hoàn toàn vô nghĩa nếu nó đi ngược lại quy chuẩn xã hội. Sự "chính trực" này, thực chất là một dạng tàn nhẫn lạnh lùng, sẵn sàng hy sinh tình thân để tế lễ giáo.

Bi kịch giáo dục: Quách Tĩnh là anh hùng, nhưng con của ông lại là "tội đồ"

Trên các diễn đàn bình luận văn học mạng, Quách Tĩnh thường bị gán mác "người cha thất bại". Việc Quách Phù trở thành một trong những nhân vật bị ghét nhất truyện Kim Dung có phần trách nhiệm rất lớn từ sự bỏ bê của Quách Tĩnh.

Dành cả đời lo việc nước, Quách Tĩnh phó mặc việc dạy con cho Hoàng Dung nuông chiều. Đến khi hậu quả xảy ra – Quách Phù chặt tay Dương Quá – cách xử lý của ông lại càng thể hiện sự bế tắc. Hành động muốn chặt tay con gái để đền tội thoạt nhìn là công bằng, "quân pháp bất vị thân", nhưng xét về tâm lý giáo dục, đó là sự bất lực và bạo lực. Ông chưa từng dạy con cách yêu thương hay khiêm tốn từ gốc rễ, mà chỉ biết trừng phạt tàn khốc khi sự đã rồi. Đối với một đứa trẻ, có một người cha vĩ đại như thánh nhân đôi khi lại là một áp lực và sự thiếu hụt tình thương khủng khiếp.

Sự hy sinh hay là sự ích kỷ của người hùng?

Mặt tối lớn nhất và gây tranh cãi nhất của Quách Tĩnh nằm ở sự lựa chọn cuối cùng của ông tại thành Tương Dương. Lý tưởng "Cúc cung tận tụy, đến chết mới thôi" của ông đã trở thành một "hố đen" hút cả gia đình vào cõi chết.

Hoàng Dung, từ một "Tiểu Đông Tà" thông minh, tự do, kiêu hãnh, sau khi lấy Quách Tĩnh đã phải chôn vùi tuổi xuân và tài năng để trở thành hậu phương lo toan cho lý tưởng của chồng. Bà phải sống trong sự lo âu, mệt mỏi và cuối cùng là tuẫn tiết theo chồng. Ngay cả Quách Phá Lỗ cũng tử trận, Quách Tương thì phiêu bạt cả đời.

Nhiều ý kiến cho rằng, Quách Tĩnh có quyền chọn cái chết vì đại nghĩa cho riêng mình, nhưng việc ông buộc cả vợ con phải gắn chặt số phận vào một triều đình Nam Tống mục nát là một dạng "ích kỷ của người anh hùng" (Heroic Selfishness). Ông yêu nước, yêu dân, nhưng tình yêu đó quá lớn đến mức không còn chỗ cho sự an toàn và hạnh phúc bình dị của gia đình nhỏ.

Lời kết

Quách Tĩnh không có dã tâm, không mưu mô, "mặt tối" của ông sinh ra từ chính ánh sáng chói lòa của lý tưởng. Ông giống như một ngọn núi đá: Vững chãi để người đời dựa vào, nhưng lại quá khô cằn và lạnh lẽo đối với những ngọn cỏ non mọc dưới chân mình. Quách Tĩnh là đại hiệp của thiên hạ, nhưng có lẽ, làm người thân của đại hiệp chưa bao giờ là một điều may mắn.