(Lưu ý: Bài viết tiết lộ nội dung phim. Các bạn cân nhắc trước khi đọc.)

Fan của dòng phim khoa học viễn tưởng hẳn sẽ chẳng lạ gì việc du hành thời gian như "cơm bữa" trong Terminator, Back to the Future, X-Men ,... Tuy nhiên, mỗi loạt phim đều có những qui định riêng khiến người xem "rối não". Đến Avengers: Endgame (Avengers: Hồi Kết), Marvel lại đưa ra thêm một "mớ" lí thuyết mới đến chẳng biết đường nào mà lần. Tuy nhiên, thực tế thì du hành thời gian trên màn ảnh rộng chỉ xoay quanh 3 dạng cơ bản mà thôi.

Minh họa 3 dạng du hành thời gian trong phim khoa học viễn tưởng.

1. Dòng thời giansữa chữa (Fixed Timeline)

Đầu tiên, chúng ta phải xác định rằng trong thuyết Fixed Timeline chỉ có duy nhất một dòng thời gian mà thôi. Tuy nhiên, dù chúng ta có cố gắng đến thế nào đi chăng nữa trong việc thay đổi quá khứ thì tương lai cũng chẳng bị ảnh hưởng. Tất cả những hành động của nhân vật chính đều trở thành một phần của lịch sử và đôi khi chính là lí do khiến lịch sử diễn ra.

Hành động ngăn cản John ra đời của Skynet lại vô tình... tác hợp cho cha mẹ anh chàng.

Giả thuyết này dựa trên thuyết Tự thống nhất của nhà vật lí người Nga Novikov. Theo đó, dù bạn có thay đổi quá khứ ra sao thì những sự kiện đã xảy ra trong tương lai vẫn sẽ xảy ra bằng cách này hay cách khác.

Ví dụ đơn giản nếu như bạn du hành về quá khứ để giết chết Hitler lúc mới chào đời để ngăn chặn Thế chiến II. Bạn thay thế đứa bé đó (A) bằng một nhóc tì khác (B) để gia đình không nhận ra. Thế nhưng, bạn đâu biết rằng đứa trẻ B mới chính là Hitler trong lịch sử. Hoặc nếu bạn du hành về quá khứ để giết ông nội rồi mới bất ngờ phát hiện ra bản thân là con của... bác hàng xóm.

Trong "12 Monkeys", hành động ngăn chặn nhóm khủng bố cùng tên của James (Bruce Willis) lại tạo nên tổ chức này.

Dòng phim đại diện cho thuyết Fixed Timeline chính là Terminator. Trong phần đầu tiên ra mắt năm 1984, trí tuệ nhân tạo Skynet đã thống trị thế giới bằng cách tạo ra hàng loạt người máy hủy diệt. Tuy nhiên, chúng bị quân kháng chiến dẫn đầu là John Connor đánh bại. Để ngăn chặn sự ra đời của John, Skynet phái người máy T-1000 về quá khứ giết chết mẹ của anh là Sarah Connor.

Lúc này, phe kháng chiến cũng phái Kyle Reese về bảo vệ Sarah. Cuối cùng, Kyle đến từ tương lai mới chính là cha của John. Hay nói cách khác John vẫn sẽ ra đời dù Skynet có làm gì đi chăng nữa và hành động phái T-1000 về quá khứ vô tình góp phần vào lịch sử của vị anh hùng này.

2. Dòng thời gian năng động (Dynamic Timeline)

Anh chàng Marty trong "Back to the Future" xém xíu thì xóa sổ chính mình khi về quá khứ.

Dynamic Timeline là thuyết du hành thời gian đơn giản nhất mà chúng ta hay nghĩ đến nhưng cũng lắm nghịch lí. Để dễ hiểu thì trong Dynamic Timeline, mọi hành động thay đổi quá khứ đều tác động đến tương lai. Ví dụ như nếu bạn đi về quá khứ 1 năm trước và đưa cho bản thân tờ giấy ghi kết quả bóng đá thì bạn sẽ trở về tương lai và bơi trong đống tiền vậy.

Tuy nhiên, cũng vì mọi hành động nhỏ nhất đều có tác động nên bản sẽ chẳng kiểm soát được hậu quả cũng như hàng loạt nghịch lí đi kèm mà nổi tiếng nhất là Nghịch lí Ông nội (Grandfather Paradox). Grandfather Paradox được giải thích như sau: nếu bạn du hành về quá khứ về giết ông nội thì bạn sẽ chẳng ra đời, nhưng nếu bạn không ra đời thì ai sẽ du hành về và giết ông nội? Vậy ông nội vẫn sẽ sống và bạn tiếp tục ra đời rồi lại đi về quá khứ và lặp lại hành động trên.

"Days of Future Past" đã xóa hết bộ 3 phim X-Men gốc.

Ví dụ điển hình nhất của Dynamic Timeline chính là bom tấn X-Men: Days of Future Past (2014). Trong phim, tương lai loài dị nhân bị tuyệt diệt bởi Bolivar Trask ( Peter Dinklage ) chế tạo ra hàng loạt người máy Sentinals có khả năng đột biến "bá đạo". Nhóm sống sót đành phải gửi Wolverine ( Hugh Jackman ) trở về quá khứ để sửa lại tương lai. Mọi hành động của anh chàng đều khiến các sự kiện sau này thay đổi dẫn đến loạt phim X-Men gốc nay đã bị xóa khỏi dòng thời gian và thay bằng X-Men: Apocalypse (2016) và X-Men: Dark Phoenix sắp ra mắt.

3. Dòng thời gian thay thế/Đa vũ trụ (Alternate Timeline/Multiverses)

Minh họa dòng thời gian trong "Endgame".

Alternate Timeline hay Multiverses chính là lí thuyết được Marvel áp dụng vào Endgame. Theo thuyết này, việc bạn thay đổi quá khứ sẽ chẳng ảnh hưởng gì tới tương lai của chính bạn cả. Thay vào đó, quá khứ mới này cũng sẽ tạo ra một dòng thời gian mới song song nhưng khác biệt hoàn toàn với tương lai cũ. Hay nói cách khác, vũ trụ trong thuyết này là một Đa vũ trụ với vô số dòng thời gian không liên quan nhau.

Captain America có thể về quá khứ mà không ảnh hưởng tương lai.

Ví dụ nếu như bạn từ tương lai (A) du hành về quá khứ (B) và giết chết ông nội (B) thì bạn sẽ chẳng bị ảnh hưởng gì cả mà chỉ đơn giản là tạo ra một dòng thời gian mới nơi phiên bản B của bạn không tồn tại mà thôi. Điều này lí giải vì sao Nebula (Karen Gillan) có thể bắn chết phiên bản quá khứ mà không bị ảnh hưởng bởi cả 2 thuộc 2 dòng thời gian khác nhau hoàn toàn. Hay như việc Captain America ( Chris Evans ) quay về quá khứ sống nhưng cũng không ảnh hưởng gì 21 tập phim trước thuộc MCU ( Vũ trụ Điện ảnh Marvel ) bởi anh chỉ đơn giản là đến một dòng thời gian khác.

Một bộ phim khác cũng xoay quanh Alternate Timeline chính là Star Trek (2009). Trong loạt phim gốc, Geogre Kirk là một vị thuyền trưởng vĩ đại và là nguồn cảm hứng để James T. Kirk gia nhập Starfleet. Khi thực hiện phần phim điện ảnh, đạo diễn J. J. Abrams không muốn tái khởi động thương hiệu mà thay vào đó là tạo ra một vũ trụ song song.

2 Spock có thể gặp nhau vì thuộc 2 vũ trụ khác biệt trong "Star Trek".

Trong đó, nhân vật Nero (Eric Bana) du hành thời gian từ tương lai và giết chết Geogre T. Kirk ( Chris Hemsworth ) ngay khi James ( Chris Pine ) vừa chào đời. Tuy nhiên, hành động này chẳng thay đổi gì tương lai của gã bởi tất cả sự kiện này đều xảy ra ở một dòng thời gian song song. Prime Spock ( Leonard Nimoy ) có thể gặp Spock thời trẻ ( Zachary Quinto ) mà không gây ra xáo trộn gì bởi họ thuộc 2 vũ trụ khác nhau. Các sự kiện trong loạt phim Star Trek vẫn xảy ra và song song luôn với mạch phim điện ảnh nhưng dĩ nhiên không liên quan gì nhau.

Avengers: Endgame hiện đang công chiếu trên toàn quốc.