Quân đội La Mã cổ đại không chỉ nổi danh trên toàn thế giới nhờ tính kỷ cương, nhờ thực lực của mỗi người lính mà còn nhờ vào những loại vũ khí quân sự cực kỳ đáng gờm. Một trong số đó chính là Gladius - binh khí huyền thoại của La Mã.

Đầu tiên, Gladius có nguồn gốc như nào nhỉ?

Vào 1 thời điểm nào đó ở khoảng thế kỷ 3 Trước Công Nguyên, Roma bỗng thấy mình đang có tranh chấp với... chà, gần như là tất cả các nước khác. Một trong những mảnh đất mà họ đã đánh chiếm là bán đảo Iberia (Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha ngày nay). Trong lúc lính La Mã đang bận rộn làm trò ở khắp những vùng đất mới chiếm được, họ cũng để tâm tới thanh kiếm của người Tây Ban Nha.

Thanh kiếm đó chính là Gladius Hispaniensis. Thanh kiếm này vốn rất đẹp, kiểu dáng thanh nhã, có 2 lưỡi cùng với 1 mũi nhọn. Nhìn chung, nó khá giống với loại kiếm Xiphos của người Hy Lạp (mặc dù xiphos chỉ là lựa chọn thứ 2 sau những mũi giáo trứ danh mà thôi). Tuy nhiên, người La Mã thì không nghĩ thế. Họ đã thấy được tiềm năng to lớn của những thanh kiếm này, và thế là...

Thanh kiếm xiphos

"Rồi, cái thứ này được đấy. Chúng ta sẽ cướp nó luôn". 

Họ đã mang những thanh kiếm này về, tiến hành cải tiến thêm 1 chút và chế tạo ra 1 thanh kiếm có "eo thon" - thân kiếm phình lên 1 chút ở khoảng giữa. Sự phân bố trọng lượng lệch về phía mũi giúp thanh kiếm có thể chém giết như 1 tên đồ tể, gần đạt tới mức độ của thanh kiếm falcata khét tiếng cũng đến từ Tây Ban Nha. Nhưng trong khi falcata chỉ có 1 lưỡi thì thanh kiếm mới của người La Mã có tới hai, và thêm 1 mũi nhọn nữa. 

Độ linh hoạt trở thành điểm mấu chốt. Thanh kiếm La Mã này có thể vừa dùng để đâm chọc, vừa dùng để chặt chém được. 

Và với độ dài khoảng 60cm, người dùng có thể đeo thanh Gladius ở hông cùng bên với tay thuận mà vẫn rút ra được nhanh chóng. Đây là 1 điều khá quan trọng đối với lính La Mã, những người không muốn chém nhầm vào đồng đội khi rút kiếm ngang người. Chính vì bởi được tạo nên từ sự kết hợp tuyệt vời giữa chất lượng và tính tiện dụng, những thanh Gladius đã ghi được nhiều điểm nhất trong cuộc thi chém giết so với tất cả những thứ vũ khí khác thời cổ đại. 

Kể từ khoảng 200 năm Trước Công Nguyên, thanh Gladius đã trở thành vũ khí tiêu chuẩn của bộ binh La Mã, gắn liền với các cuộc chinh phục của đế chế La Mã cổ đại. Câu nói "Gladius for the vici!" (Gladius cho kẻ chinh phục!) ra đời từ đó. Vào khoảng năm 168 Trước Công Nguyên, người Macedonia đã phải nếm mùi bị chặt tay chặt chân của Gladius trong trận Pydna.

Các thanh kiếm Gladius thực tế trông khác nhau bởi người La Mã sử dụng nhiều biến thể của nó. Cùng với sự phát triển của đế chế La Mã, ở các khu vực khác nhau thì thanh kiếm Gladius cũng được hiện đại hóa theo cách khác nhau: kiếm Gladius ở Pompeii ngắn hơn, còn những thanh kiếm Gladius được sử dụng ở Anh thì lại mỏng hơn.

Gladius ở các khu vực khác nhau

Sau này, những thanh kiếm này thậm chí còn trở thành nền tảng để tạo nên Spatha, thanh kiếm trứ danh của những kỵ binh La Mã.