Chân dung những người làm phụ đề Việt trên Internet

Âm thầm cống hiến cho cộng đồng, giúp nhiều tác phẩm điện ảnh, những thước phim tài liệu quý đi vào lòng người xem nhờ giá trị truyền tải sâu sắc. Làm phụ đề Việt ngữ - công việc mà tôi miêu tả không ai muốn gọi là một "nghề", mà hơn hết, nó là niềm đam mê, hạnh phúc khi được chia sẻ của những con người đặc biệt. Những người mà sự vắng mặt của họ chắc chắn sẽ để lại một khoảng trống lớn trong thế giới internet hôm nay.

 

 

Tập tin phụ đề giúp người xem hiểu được nội dung phim, vượt qua rào cản ngôn ngữ. Thực chất, đây là văn bản được định dạng theo file text document (*.txt, *.srt, *.sub...), chứa các dòng phụ đề. Mỗi dòng phụ đề gắn với thời gian bắt đầu (hiện dòng chữ trên phim) và thời gian kết thúc (dòng chữ biến mất).

 

Theo chia sẻ của dân trong "nghề", một file phụ đề chỉ có dung lượng tính bằng KB (Kilobyte) nhưng hoàn thành chúng cần cả một quá trình lao động nghiêm túc. Để tìm hiểu kỹ hơn về vấn đề này, chúng tôi đã liên hệ với nhóm làm phụ đề của diễn đàn HDVNbits – nơi quy tụ nhiều thành viên hoạt động lâu năm. Theo anh Phương (Nomad) – đại diện nhóm thì quy trình làm phụ đề Việt ngữ có thể khái quát trong ba công đoạn chính.

 

 

Đầu tiên, người thực hiện cần xem trước phim với phụ đề gốc (thường là tiếng Anh) để hiểu rõ nội dung tác phẩm. Tùy theo nguồn phim mà phụ đề gốc có thể trích (demux) trực tiếp từ phim encode bởi đĩa Blu-ray hoặc tìm kiếm trên internet. Phụ đề gốc ngoài tính chính xác trong câu chữ, cần đảm bảo khớp với lời thoại trong phim.

 

Bước thứ hai, người làm phụ đề sẽ sử dụng các phần mềm như: Aegisub, Subtile Workshop, SubPro để mở phụ để gốc và tiến hành dịch từng dòng. Quá trình này thường kết hợp với việc xem lại phim một lần nữa.

 

Sau khi dịch xong, phụ đề sẽ được chính người dịch hoặc một thành viên khác trong nhóm hiệu chỉnh lần cuối cùng. Bước này nhằm loại bỏ lỗi chính tả, cắt ngắn các câu diễn đạt quá dài hoặc khớp lại thời gian (sync) ở những dòng cần thiết. Cuối cùng, phụ đề được đưa lên các trang chia sẻ miễn phí như subscence.com, phudeviet.org... cho cộng đồng đánh giá và sử dụng.

 

Thông thường, những người làm phụ đề Việt thường sinh hoạt trong các nhóm riêng thuộc nhiều diễn đàn lớn. Hoạt động sôi nổi nhất có thể kể đến nhóm trong diễn đàn GameVN, Viettorrent, HDVNbits... Hay nhóm của diễn đàn Krfilm được biết tới với các bản phụ đề cho phim Hàn Quốc, Trung Quốc thực hiện bằng cách nghe thoại – viết lại lời bằng tiếng Việt (kỹ thuật khá khó và không nhiều người làm được).

 

 Trang chia sẻ phụ đề lớn nhất thế giới Subscence.

 

Theo các thành viên nhóm HDVNbits, công việc giới thiệu thì khá đơn giản, nhưng khi tự thực hiện mới thấy hết được khó khăn của những người làm phụ đề. Đầu tiên là khả năng ngôn ngữ của người thực hiện. Ở đây, ngoài trình độ tiếng Anh khá còn đòi hỏi khả năng diễn đạt trôi chảy bằng tiếng Việt. Thời gian mỗi dòng chữ hiện trên phim tính bằng giây, nếu viết quá dài, khán giả không thể đọc kịp.

 

Ngoài ra, yếu tố thời gian cũng hết sức quan trọng. "Một bộ phim 90 phút chứa khoảng 1000 – 1500 dòng phụ đề. Người dịch nhanh chỉ mất 20-30 giây cho một câu nhưng cũng có khi lâu hơn, vì phải chọn lọc từ ngữ, tra cứu thông tin.” - anh Phương cho biết thêm. Tính ra, thời gian hoàn thành một phụ đề Việt lên tới vài tiếng đồng hồ làm liên tục. Đó là những dự án nhỏ, còn với các dự án lớn và khó hơn thì ít ai dám hứa chắc chắn thời gian hoàn thành.

 

Thực tế qua dự án “The World At War” - loạt phim lịch sử 26 tập nói về Thế chiến thứ 2, được nhóm HDVNbits khởi động từ tháng 1/2011 và mới chỉ hoàn thành cách đây vài ngày. Đây là series phim khó với nhiều từ về quân sự, dự án do một thành viên dịch “chủ lực” và 3 người khác trợ giúp.

 

Hay như chia sẻ của thành viên nhóm phụ đề ở diễn đàn Updatesofts, dự án phim khoa học “Planet Earth” của BBC dài 11 tập, dó nhóm làm với 7 nhân sự tham gia cũng mất 3 tháng (từ tháng 8/2008) để hoàn tất.

 

“Planet Earth” - Một trong những bộ phim khoa học hay nhất thế giới.

 

“Những dự án như của nhóm HDVNbits hay Updatesofts vẫn còn rất may mắn bởi thành viên có thể thực hiện liên tục. Có nhiều dự án vì khó sắp xếp thời gian và thiếu nhân sự mà đến nay vẫn chưa thể kết thúc. Đó là chưa kể các dự án lớn cần có người uy tín, đủ khả năng đứng ra giám sát tiến độ.” - anh Chí Phú (quản trị diễn đàn vOz cũng là một người làm phụ đề lâu năm) cho biết.

 

 

Công việc không đơn giản lại tiêu tốn nhiều thời gian nhưng khi được hỏi, ngay cả những người làm phụ đề lâu năm tôi biết cũng không gọi đây là một nghề. Bởi đã là “nghề” thì chí ít nó phải mang lại thu nhập cho bản thân. Trong khi ở đây, sự đón nhận của mọi người là món quà tinh thần duy nhất mà các "subber" (tên gọi vui của những người làm phụ đề) nhận được.

 

Mới đây, chúng tôi có cơ hội gặp anh Quốc Khánh (NQK) – một người làm phụ đề rất nổi tiếng trên HDVNbits. Ở cái tuổi ngoài 30, có công việc và gia đình ổn định nhưng trong những chia sẻ từ anh người ta vẫn cảm nhận rõ nhiệt huyết được cống hiến cho cộng đồng.

 

Từ 10 năm trước, anh Khánh đã tham gia đóng góp phụ đề tiếng Anh ở các diễn đàn quốc tế. “Thời đó, mình thường xem các phim khoa học của BBC và viết lại phụ đề tiếng Anh, chia sẻ trên forum nước ngoài. Vài năm trở đây, khi torrent và nhiều tracker trong nước phát triển thì chuyển sang làm sub Việt cho mọi người. Công việc này mang đến niềm vui, vui vì được chia sẻ, rồi lại được nhận về tình cảm của bạn bè khắp nơi.”.

 

Anh Khánh cũng không giấu giếm khi khoe kho phụ đề lên đến gần 400 bản. Đây đều là thành quả lao động vất vả của anh cùng bạn bè khắp nơi trong suốt 10 năm qua.

 

 

Anh Chí Phú cũng là một người có rất nhiều đóng góp cho cộng đồng. Từ bản phụ đề đầu tiên làm trong dự án phim “Prison Break” (thực hiện cùng nhóm phụ đề của vOzforums), đến nay anh vẫn coi đây là sở thích khó bỏ và chỉ "thèm" một chút “vụ lợi về tinh thần” - tức là sự khích lệ của cộng đồng. Cũng giống anh Khánh, anh Phú có gia đình, có công việc riêng nên việc làm phụ đề chỉ tranh thủ vào thời gian rảnh rỗi. Nhưng gần 40 bản phụ đề có sự tham gia của anh luôn được mọi người đón nhận bởi sự chăm chút trong từng câu chữ.

  

Trên internet, chúng tôi gặp cả những bạn sinh viên trẻ như Sơn, mới tham gia vào công việc làm phụ đề chưa lâu nhưng đã sớm tìm thấy niềm vui và nhiệt huyết từ lớp đàn anh. Hay anh Hải, từ một người dịch phụ đề vì ghiền phim, đã tìm thấy những người bạn mới cùng sở thích cho mình.

 

Họ không đại diện cho cả cộng đồng. Nhưng qua cái nhìn về họ, chúng ta có thể chắc chắn rằng “đam mê” và “chia sẻ” là những từ khóa chính xác nhất để nói về những người làm phụ đề Việt – những con người mà sự vắng mặt của họ sẽ để lại khoảng trống lớn trong thế giới internet hôm nay.