Những sai lầm ngớ ngẩn nhất mà Steve Jobs từng phạm phải (Phần cuối)

Rõ ràng nhiều người sẽ nghĩ rằng việc Steve Jobs bán sạch cổ phần ở Apple khi bị "đá" khỏi ban lãnh đạo không phải là 1 việc làm ngớ ngẩn. Nhất là trong tình huống Steve Jobs cần tiền để gây dựng sự nghiệp mới cho mình. Nếu nhìn vấn đề theo quan điểm đó, thì có lẽ việc Steve bỏ lỡ cơ hội mua lại Apple khi có thể sẽ là 1 sai lầm khó tha thứ hơn nhiều.

Năm 1995, Steve Jobs và người bạn thân của mình Larry Ellison, CEO của Oracle bàn tính chuyện thâu tóm Apple. Sau 10 năm vắng bóng Steve Jobs và hàng loạt những quyết sách sai lầm, Apple năm 1995 là 1 công ty đang đứng bên bờ vực phá sản. Việc mua lại Apple thời điểm này đối với Jobs chỉ dễ như trở bàn tay khi mà với 80% cổ phần ở Pixar, Steve Jobs đã có trong tay tới 600 triệu USD, cộng với tiềm lực từ người bạn nối khố Larry Ellison, việc đưa Jobs đường hoàng trở lại Apple với số lượng cổ phần lớn là điều không phải bàn cãi.

Thế nhưng chính Jobs là người quyết định không thực hiện kế hoạch đó. Có lẽ lý do chính là vì lòng tự tôn của mình, ông nói: "Tôi không phải là thù địch của Apple và tôi sẽ không mua lại Apple. Nếu họ mời tôi về làm việc thì lại là chuyện khác". Quả thực năm sau Apple mua lại NeXT của Steve và đưa ông này trở về vị trí CEO của hãng. Tuy nhiên vẫn là 1 CEO không có cổ phần. Nếu ngày đó chịu gác lại lòng tự cao của mình để hành động quyết liệt hơn, thì bây giờ Apple đã thực sự là 1 doanh nghiệp nằm trong tay Jobs.

Năm 1978 Jobs 23 tuổi, ông này làm bạn gái của mình có mang, và sau đó 2 người lại không thành hôn. Người phụ nữ này sau đó sinh ra 1 cô con gái đặt tên là Lisa Brennan-Jobs. Steve cũng đến thăm con vài lần trong suốt thời thơ ấu của đứa bé, tuy nhiên ông này quyết không nhận rằng mình là cha đứa trẻ. 

Thậm chí để tăng thêm trọng lượng cho những phủ nhận này, Steve còn khẳng định rằng minh bị... vô sinh và không có khả năng làm cha. Đây là 1 lời nói dối trắng trợn vì sau đó Steve có với người vợ chính thức của mình - Laurene Powell - 3 người con. Về sau này, Steve Jobs cuối cùng cũng chịu thừa nhận rằng mình là cha của Lisa và 2 người trở nên gần gũi hơn. Tuy nhiên gần hết tuổi thơ của mình, Lisa đã bị bố đẻ từ chối. 2 mẹ con cô phải sống trong cảnh khó khăn suốt nhiều năm trong khi người cha ruột của Lisa lúc nào cũng có tên trong danh sách những người giàu nhất nước Mỹ. Thậm chí Steve Jobs vẫn ngoan cố chối cãi trách nhiệm làm cha của mình khi mà xét nghiệm ADN chỉ ra rằng chắc chắn đến 94.97% Lisa là con gái của Steve.

Một điều thú vị là, năm Lisa ra đời, Steve cũng khởi động dự án chế tạo chiếc máy tính cá nhân nổi tiếng Apple LISA. Mặc cho người ta đoán già đoán non về sự trùng hợp này, Jobs vẫn khăng khăng khẳng định rằng cái tên LISA là viết tắt cho Local Integrated Software Architecture và không liên quan gì tới tên đứa bé kia (lúc này Steve vẫn chưa nhận mình là cha Lisa). Nhưng tất nhiên là chẳng ai tin ông hết.

Năm 2001, 1 scandal liên quan đến sự không minh bạch trong việc mua bán cổ phiếu của Apple đã khiến Steve suýt phải "sộ khám". Đầu đuôi vụ việc như sau: năm 2001, Steve được Apple ưu tiên quyền mua cổ phần với số lượng lên tới 7.5 triệu cổ phiếu. Đơn giá khi mua vào là 18.3$ một cổ phiếu, dù rằng giá trị thị trường tại thời điểm đó của 1 cổ phiếu là 21.1 $. Điều này có nghĩa là 20 triệu USD "không cánh mà bay" còn bay đi đâu thì dĩ nhiên là vào túi Steve Jobs. 

Giải thích rõ ràng hơn, bởi “quyền chọn mua cổ phần” (stock options) hằng năm do ban lãnh đạo các công ty cấp cho những nhân viên có nhiều đóng góp có mức giá định đúng ngày đặc biệt đó, cho phép nhân viên đó được mua cổ phiếu công ty với mức giá cố định. Vì thị trường chứng khoán và giá cổ phiếu liên tục biến động, nên chỉ cần sửa đổi ngày ghi nhận giá trị cổ phiếu lại vài hôm là đã có thể ăn chênh lệch hàng 2,3 $ / cổ phiếu như trường hợp của Steve Jobs. 20 triệu USD vào túi Jobs nhưng chính phủ Mỹ lại không thể thu được 1 đồng nào từ việc này. Điều này đã gây nên 1 vụ scandal lớn, Steve Jobs dường như đang tìm cách "rút ruột" chính công ty mà ông ta làm CEO.

Điều này khiến lòng tin cổ đông giảm sút và gây ra những thiệt hại rất lớn cho Apple về sau này, theo sau nó là 1 vụ kiện trị dai dẳng giá 7 tỉ USD từ phía các cổ đông đối với ban lãnh đạo Apple vì sự thiếu minh bạch vụ việc này. Cuối cùng sau khi điều tra Steve Jobs cũng được kết luận là vô tội và số tiền thất thoát được trả lại vào năm 2003. Nhưng có lẽ chẳng ai ngu ngốc đến mức tin rằng Steve thực sự trong sạch trong việc này. Chỉ đơn giản là Steve Jobs trước nay vẫn rất giỏi lấp liếm lỗi lầm mà thôi.

Với tài sản cỡ như Jobs, 20 triệu đô có lẽ chỉ như "muỗi đốt inox", nhưng lòng tham của con người luôn là không đáy.

Steve Jobs là người nổi tiếng nóng tính và rất sẵn sàng "xài xể" những nhân viên thuộc cấp phạm lỗi. Câu chuyện về những nhân viên đáng thương trong đội phát triển Mobile Me, tôi đã kể trong bài viết "Hậu trường" Apple: Những câu chuyện chưa bao giờ kể . Các bạn có thể tìm đọc. Vấn đề là 1 người ở vị trí của Jobs, đáng ra phải có những ứng xử kiềm chế hơn khi đối diện với sai lầm của nhân viên dưới quyền. Nên nhớ rằng dù anh có thể thuê nhân viên, tạo công ăn việc làm cho họ, nhưng không vì thế mà anh có quyền mạt sát danh dự của những người này.

Hơn thế nữa, Steve Jobs đôi khi cũng chẳng thèm để ý đến cảm xúc của những người làm việc dưới quyền mình mà đối xử với họ như những cái máy. 1 quản lý cũ của Apple hồi tưởng: "Jobs nói với cả 1 nhóm kĩ thuật viên là họ sẽ bị sa thải ngay sau kì nghỉ giáng sinh kết thúc, đúng là một tin tốt lành dành cho cả kỳ giáng sinh của bạn". Lại 1 người khác "tiết lộ" rằng chẳng ai muốn đứng cùng thang máy với Jobs, nhất là lúc tâm trạng ông ta không vui. Cách hành xử của Jobs đối với nhân viên thuộc cấp khiến nhiều người sợ hơn là phục.

Nếu bạn ở vị trí lãnh đạo, hình phạt cao nhất dành cho những người nhân viên mà bạn không vừa lòng chỉ nên là đuổi việc.

Nói gì thì nói, bất chấp những sai lầm của Steve Jobs, không ai có thể không thừa nhận rằng trí tuệ của Jobs là siêu việt và tầm nhìn của ông vượt xa cả những nhà kinh tế tài ba nhất. 1 tay Jobs đã xây dựng nên Apple, rồi lại dắt Apple dậy từ bờ vực phá sản để trở thành công ty lớn nhất hành tinh. Và người có tài thì thường khó tránh nhiều "tật". Steve Jobs năm nay đã bước hết nửa cái tuổi "ngũ thập tri thiên mệnh", con đường của Steve Jobs đi bên Apple đã nhìn thấy đoạn cuối, nhất là khi dường như thời gian của ông không còn nhiều. 

Chúng ta chỉ có thể mong rằng sức khỏe của Steve Jobs sẽ biến chuyển tốt hơn trong thời gian tới. Rất khó để tưởng tượng 1 Apple thiếu đi bàn tay dẫn dắt của Steve Jobs,  cũng như 1 Steve Jobs không ở trong Apple.