Chẳng cần phải giải thích, có lẽ bạn cũng biết lý do tại sao sinh vật kỳ lạ này được gọi là "penis worm". Nhưng đó không phải cái tên duy nhất mà người ta đặt cho nó.

Trên thực tế, danh pháp khoa học của những con giun là Echiura. Đôi khi nó còn được gọi là giun muỗng, bởi những loài này thường có lưỡi giống hình dáng của một cái thìa. Echiura được chia ra làm hơn 230 loài khác nhau, nhưng đều thuộc vào ngành giun đốt. Nghĩa là chúng có họ hàng xa xôi với giun đất và thậm chí cả đỉa.

Mặc dù vậy, đa số các loài Echiura chỉ sống ở biển, trong cát hoặc các lớp trầm tích mềm. Các nhà khoa học cho biết những sinh vật này không chỉ nổi tiếng với ngoại hình thú vị, mà còn là một phần quan trọng của hệ sinh thái biển mà chúng ta cần phải bảo vệ.

Echiura, còn gọi là giun muỗng hay penis worm.

Điều gì khiến Echiura trở nên thú vị như vậy?

Echiura lần đầu tiên được mô tả trong tài liệu khoa học vào năm 1766, bởi một nhà khoa học người Phổ tên là Peter Simon Pallas. Kể từ đó tới nay, đã có ít nhất 236 loài Echiura được phát hiện bởi các nhà sinh vật học.

Chúng có kích thước rất đa dạng, với loài lớn nhất (Ikeda taenioides) dài tới hơn 2 mét. Loài nhỏ nhất (Lissomyema) chỉ dài vỏn vẹn 1 cm. Nhưng nhìn chung, tất cả các loài Echiura đều đặc trưng bởi cơ thể hình trụ dài, giống như một cây xúc xích, với một cái vòi hoặc lưỡi mở rộng ở phía trước đầu.

Những con giun này di chuyển bằng cách lượn sóng thân. Hầu hết chúng sống trong cát, bùn và đào hang theo hình chữ U. Một số ít loài Echiura sống giữa kẽ của các tảng đá. Cá biệt, có loài còn được tìm thấy ở đáy đại dương sâu 6.000 mét

Echiura không có mắt, chúng cảm nhận môi trường hoàn toàn qua xúc giác có trên chiếc vòi của mình. Nó cũng không có hệ hô hấp riêng biệt. Oxy nuôi cơ thể được hấp thụ qua thành cơ thể ở cả thân và vòi của chúng.

Một số loài Echiura thậm chí không có hệ thống mạnh máu, nhưng một số loài thì có. Ở những con Echiura có mạch máu, máu của chúng cũng chỉ có màu trong suốt, mặc dù vẫn có sự hiện diện của hemoglobin.

Những con Echiura thường đào hang hình chữ U đễ bẫy mồi.

Echiura có ruột và hệ tiêu hóa. Chúng ăn thịt, thường là các sinh vật nhỏ như cua hoặc cá con bị mắc kẹt vào tổ của chúng. Echiura đào các tổ hình chữ U, và khi thức ăn bị lùa vào bên trong theo dòng nước, chúng sẽ vươn những chiếc vòi dài của mình tới tóm lấy con mồi.

Vì lưỡi không thể thụt vào trong, những con Echiura phát triển một hệ thống lông mao biến nó thành một cái băng chuyền. Thức ăn từ đầu lưỡi được hệ thống lông mao xua dần xuống đuôi lưỡi và vào miệng.

Ở chiều ngược lại, Echiura bị một số loài cá ăn mồi săn bắt. Khi bị tấn công, loài giun này có thể tự cắt đứt cơ thể nó và tái tạo lại chỉ sau một vài tuần.

Vai trò quan trọng của Echiura với hệ sinh thái

Theo Daryl McPhee, Phó Giáo sư Khoa học Môi trường tại Đại học Bond, Echiura là loài đảm nhiệm rất nhiều chức năng sinh thái quan trọng trong môi trường biển. Chúng được gọi là "kỹ sư hệ sinh thái" - những sinh vật trực tiếp hoặc gián tiếp kiểm soát sự sẵn có của các nguồn tài nguyên, chẳng hạn như thức ăn và nơi ở cho các loài sinh vật khác.

Echiura làm điều này chủ yếu bằng cách thay đổi các đặc điểm vật lý của môi trường sống, ví dụ, bằng cách đào và duy trì các hang chữ U chúng có thể mang lại lợi ích cho các loài khác. Một số loài sinh vật cộng sinh với Echiura bao gồm động vật giáp xác và động vật thân mềm hai mảnh vỏ cư trú trong hang của chúng.

Điều này có nghĩa là cả hai loài động vật đều có mối quan hệ cùng có lợi. Trên thực tế, McPhee cho biết có ít nhất tám nhóm động vật khác nhau cộng sinh với Echiura trong hang hoặc các loài Echiura sống trên đá. Và các nhà khoa học nghĩ vẫn còn nhiều loài hơn muốn hợp tác với chúng.

Một con rái cá biển đang ăn một con Echiura.

Echiura cũng là một sinh vật có lợi cho con người. Thói quen đào hang và kiếm ăn của chúng làm thông khí và lọc bỏ các chất cặn làm trong nước. Ví dụ ở ngoài khơi bờ biển California, các nhà khoa học đã ghi nhận hoạt động của Echiura giúp làm giảm tác động của nước thải xuống đáy biển.

Trong chuỗi thức ăn, Echiura nuôi sống một loạt các loài cá, bao gồm cả cá mập nước sâu như loài Houndsharks và các loài có ý nghĩa thương mại như cá chim Alaska. Một số loài động vật có vú cũng ăn chúng, chẳng hạn như hải mã Thái Bình Dương ở biển Bering và rái cá biển.

Ở Queensland, Echiura đang nuôi sống loài chim mõ nhát viễn đông (eastern curlew) có trong danh sách sắp tuyệt chủng cực kỳ nguy cấp. Tại nhiều nước Đông Á và Đông Nam Á, Echiura còn được sử dụng làm thực phẩm cho con người.

Người ta thường cắt nhỏ Echiura và ăn sống chúng như gỏi, hoặc lên men trong một món gọi là gaebul-jeot. Những người ăn Echiura nói rằng nó có vị mặn và hơi ngọt.

Echiura được bán làm thực phẩm trong một khu chợ ở Hàn Quốc

"Hàng tỷ con vật này đang không được yêu thương"

Mặc dù vậy, McPhee cho biết Echiura cũng như các động vật không xương sống khác ít được mọi người quan tâm đến vào bảo tồn. "Hàng tỷ con vật này đang không được yêu thương", ông nói. "Chúng ta chẳng có Hiệp hội Bảo vệ Echiura nào cả, và cũng chẳng có ca sĩ diễn viên nào đứng ra kêu gọi bảo tồn loài sinh vật này".

Ngược lại, quá trình đô thị hóa, phát triển các thành phố ven biển lại đang đe dọa sự tồn tại của chúng. Một số hoạt động như thăm dò dầu khí cũng có thể gây ảnh hưởng đến các loài Echiura sống dưới đáy đại dương.

Với vai trò là kỹ sư hệ sinh thái, mọi tác động đến quần thể Echiura đều có thể gây ảnh hưởng đến các loài động vật khác và dẫn đến chuỗi sụp đổ domino trong hệ sinh thái.

Những con Echiura sống trong cát và trong khe đá.

Vì vậy, điều quan trọng là chúng ta phải kịp thời nhận ra điều này. Không phải vì ngoại hình hay nó chỉ là một sinh vật không xương sống mà Echiura đáng phải nhận sự ghẻ lạnh hơn các loài sinh vật khác như cá heo, cá voi hay cá nược.

Trong cuốn tiểu thuyết Animal Farm của George Orwell có một câu rất nổi tiếng: "Tất cả các loài động vật đều bình đẳng nhưng một số loài động vật bình đẳng hơn những loài khác". Điều này vẫn hoàn toàn đúng về cách con người nhìn nhận động vật ngày nay.

Nhưng chúng ta phải tránh xa triết lý này nếu muốn bảo tồn và phục hồi toàn bộ hệ sinh thái mong manh của hành tinh. Bởi một loài động vật xấu xí hơn không có nghĩa là nó có vai trò thấp hơn trong hệ sinh thái.