Tam quốc diễn nghĩa là một bộ phim truyền hình của Đài Truyền hình Trung ương Trung Quốc phát sóng lần đầu năm 1994. Đây là chuyển thể truyền hình từ tiểu thuyết cùng tên của nhà văn La Quán Trung, tác phẩm kinh điển được coi là một trong Tứ đại danh tác của Trung Quốc.

Cảnh trong phim Tam Quốc Diễn Nghĩa năm 1994.

Bộ phim lấy bối cảnh lịch sử Trung Quốc thời Tam Quốc, 84 tập phim Tam Quốc Diễn Nghĩa đã mô tả lại số phận của những nhân vật lịch sử nổi tiếng như Tào Tháo, Lưu Bị, Gia Cát Lượng cùng các trận đánh khốc liệt có quy mô lớn như Trận Xích Bích, Trận Hào Đình.

Phim có 6 đạo diễn làm việc cùng 6 biên kịch. Diễn viên chính gồm Tôn Ngạn Quân, Đường Quốc Cường, Bào Quốc An, Ngô Hiểu Đông, Lục Thụ Minh, Lý Tĩnh Phi... Tổng kinh phí đầu tư cho sản phẩm là 170 triệu nhân dân tệ (hơn 583 tỷ đồng) và phải mất 4 năm mới thực hiện xong. Ở thời điểm năm 1994, đây là bộ phim truyền hình có kinh phí đầu tư lớn nhất Trung Quốc với dàn diễn viên lên tới 1000 người chưa kể hàng vạn diễn viên phụ thuộc lực lượng Giải phóng quân Trung Quốc.

Tất cả những cảnh quay chiến trận đều là cảnh thực (do khi đó chưa có kỹ xảo vi tính). Nội dung phim được xây dựng tuyệt đối trung thành với nguyên tác tiểu thuyết, coi triều Thục Hán là chính thống, Lưu Bị là vị hoàng đế chân chính, Tào Tháo và nhà Tào Ngụy là phản nghịch.

Cảnh quay chân thực vì chưa có kỹ xảo vi tính.

Bộ phim khắc họa thành công những nhân vật mang tính hình tượng cao, hóa thân hoàn toàn vào nhân vật. Những vai diễn chính yếu như Lưu Bị của Tôn Ngạn Quân, Gia Cát Lượng của Đường Quốc Cường, Quan Vũ của Lục Thụ Minh, Trương Phi của Lý Tính Phi, Tào Tháo của Bào Quốc An... đều toát ra thần thái, tính cách đúng như nguyên tác mô tả, khiến khán giả ghi nhớ sâu đậm. Diễn viên Bào Quốc An với vai diễn Tào Tháo đã giành được giải Kim ưng cho diễn viên phim truyền hình xuất sắc nhất năm đó.

Những yếu tố như phục trang âm nhạc, chế tác đều thực hiện nghiêm khắc để đảm bảo sát nguyên tác và tôn trọng lịch sử. Đặc biệt để chuẩn bị cho trận đại chiến Xích Bích hoành tráng, trước đó một năm tổ sản xuất đã tổng động viên mọi mặt. Chỉ đạo mỹ thuật Tào Bân đã trả lời trong một buổi phỏng vấn: "Lúc ấy, lãnh đạo nói với chúng tôi phải quay một đại cảnh khiến cho 20 năm sau không ai dám làm lại Tam Quốc".

Đại cảnh hoành tráng trong Tam Quốc Diễn Nghĩa năm 1994.

Đầu tiên, đoàn làm phim thiết kế ngoại cảnh, xây dựng thủy trại với 72 chiến thuyền, 125 lều trại, 6 kho lương thực, hàng nghìn cây cờ hiệu, tất cả chỉ cần một mồi lửa là mất hết. Bên cạnh đó còn có 9 máy quay luôn sẵn sàng, cùng với 2.300 diễn viên quần chúng tham dự.

"Yêu cầu của đoàn phim là phải làm sao thể hiện được sự hoành tráng của trận chiến, khiến khán giả cảm nhận được bề dày lịch sử thể hiện trong Tam Quốc", biên kịch Lưu Thư Lượng cho biết.

Trận hỏa thiêu Xích Bích diễn ra khi ba nước đang hình thành thế chân vạc. Vì vậy, các đạo diễn quyết định phải đầu tư cảnh quay trên không.

"Chúng tôi hy vọng sẽ quay được cảnh rộng đầy đủ cho thấy quân Tào tan tác trong nháy mắt, thiên binh vạn mã chôn vùi trong biển lửa", biên kịch kể. Tất nhiên lúc đó không có các loại flycam hiện đại nên muốn quay trên không họ phải dùng trực thăng, chi phí mất 180.000 NDT.

Sau khi lên sóng Tam Quốc Diễn Nghĩa năm 1994 được đông đảo công chúng yêu thích.

Dù kinh phí rất lớn nhưng hầu hết được đầu tư cho việc quay phim, còn thù lao của đoàn làm phim khá thấp. Đạo diễn và nhà sản xuất chỉ nhận được 250 NDT/tập, các diễn viên chính như Đường Quốc Cường, Lý Tĩnh Phi, Tôn Ngạn Quân… cũng chỉ nhận được 225 NDT/tập, sau trừ đi một số khoản, số tiền thực sự chỉ còn 196 NDT. Để hoàn thành bộ phim, các thành viên trong đoàn phải ăn ở kham khổ trên phim trường, có nhiều người 1-2 năm không về nhà, nhưng không ai kêu ca phàn nàn mà đều đồng lòng xây dựng nên bộ phim. Biên kịch Lưu Thư Lượng chia sẻ: "Ngày đó chúng tôi quay mỗi cảnh đều rất dụng tâm, mong muốn khán giả có thể qua ngôn ngữ điện ảnh sống trong mỗi cảnh phim. Hiện nay, dù kỹ thuật tiên tiến hơn, nhưng sao khán giả vẫn yêu thích những bộ phim ngày xưa. Vấn đề chính là ở cái tâm người làm phim".

Trong mảng âm nhạc, đoàn làm phim đã mời nữ nhạc sĩ Cốc Kiến Phân sáng tác ca khúc Trường Giang cuồn cuộn chảy về đông, bản nhạc phim kinh điển sống mãi tới bây giờ. Ca khúc vang lên chứa đựng những tâm tư bi tráng, hào hùng của những hảo hán danh tiếng lẫy lừng ghi danh sử sách như Lưu Bị, Quan Vũ, Tào Tháo, Tôn Quyền, Gia Cát Lượng… khiến không khí toàn trường quay đều hưng phấn. Thực chất, Cốc Kiến Phân đã phải hợp tác với 4 nhạc sĩ khác mới có thể sáng tác ra ca khúc này.

Sau 4 năm thực hiện, Tam Quốc Diễn Nghĩa đã phát sóng vào năm 1994 và được đông đảo công chúng Trung Quốc và các nước châu Á yêu thích. Phim đã giành Giải Kim Ưng cho phim truyền hình Trung Quốc hay nhất năm 1995. Năm 2008, bộ phim được bình chọn là một trong 30 bộ phim truyền hình có sức ảnh hưởng lớn nhất trong suốt 30 năm phim truyền hình Trung Quốc (tính từ năm 1978).