Một vết nứt khổng lồ đang dần chia cắt châu Phi, lục địa lớn thứ hai trên thế giới. Theo Hiệp hội Địa chất Luân Đôn, vùng trũng này - được gọi là Rạn nứt Đông Phi - là một mạng lưới các thung lũng trải dài khoảng 3.500 km, từ Biển Đỏ đến Mozambique. Rạn nứt Đông Phi sẽ chia cắt lục địa này và tạo ra một đại dương mới hay nó sẽ tiêu tan?

Rạn nứt Đông Phi là một mạng lưới các thung lũng trải dài từ Biển Đỏ đến Mozambique. Chúng ta có thể thấy những cánh đồng canh tác ở Thung lũng Rift của Ethiopia. (Ảnh: Getty Images)

Liệu châu Phi có bị chia cắt hoàn toàn?

Vậy liệu châu Phi có bị chia cắt hoàn toàn không, và nếu có thì khi nào nó sẽ xảy ra?

Để trả lời câu hỏi này, chúng ta hãy xem xét các mảng kiến tạo của khu vực, các phần bên ngoài của bề mặt Trái đất có thể va chạm vào nhau, tạo thành các ngọn núi hoặc kéo ra xa nhau, tạo ra các lưu vực rộng lớn.

Dọc theo vết nứt khổng lồ này ở phía đông châu Phi, mảng kiến tạo Somalia đang kéo về phía đông từ phần lớn hơn, lâu đời hơn của lục địa, mảng kiến tạo Nubian, theo Đài quan sát Trái đất của NASA. (Mảng Somali còn được gọi là mảng Somali và mảng Nubian đôi khi còn được gọi là mảng châu Phi.)

Các mảng Somali và Nubia cũng đang tách khỏi mảng Ả Rập ở phía bắc. Hiệp hội Địa chất Luân Đôn lưu ý rằng, những mảng kiến tạo này giao nhau ở khu vực Afar của Ethiopia, tạo ra một hệ thống rạn nứt hình chữ Y.

Rạn nứt từ 35 triệu năm trước

Rạn nứt Đông Phi bắt đầu hình thành khoảng 35 triệu năm trước giữa Ả Rập và Sừng châu Phi ở phía đông của lục địa này, Cynthia Ebinger, chủ nhiệm khoa địa chất tại Đại học Tulane ở New Orleans và là cố vấn khoa học cho Cục Châu Phi thuộc Bộ Ngoại giao Mỹ, cho biết. Sự rạn nứt này kéo dài về phía nam theo thời gian, đến phía bắc Kenya vào 25 triệu năm trước.

Vết nứt bao gồm hai tập hợp vết nứt rộng song song trong lớp vỏ Trái đất. Hiệp hội Địa chất Luân Đôn lưu ý rằng, vết nứt phía đông đi qua Ethiopia và Kenya, trong khi vết nứt phía tây chạy theo hình vòng cung từ Uganda đến Malawi. Nhánh phía đông khô cằn, trong khi nhánh phía tây nằm trên biên giới của rừng nhiệt đới Congo, theo Đài quan sát Trái đất của NASA.

Ebinger cho biết, sự tồn tại của các vết nứt phía đông và phía tây cũng như việc phát hiện ra các khu vực động đất và núi lửa ngoài khơi cho thấy vết nứt của châu Phi đang dần mở ra, tổng cộng lên tới hơn 6,35 mm mỗi năm.

Ken Macdonald, giáo sư danh dự về khoa học Trái đất tại Đại học California, Santa Barbara, Mỹ, cho biết: “Sự rạn nứt hiện tại diễn ra rất chậm, tương đương với tốc độ mọc móng chân của một người”.

Châu Phi sẽ chia cắt như thế nào?

Theo Hiệp hội Địa chất Luân Đôn, Rạn nứt Đông Phi rất có thể hình thành do nhiệt tỏa ra yếu hơn, phía trên của lớp phủ Trái đất - giữa Kenya và Ethiopia. Sức nóng này làm cho lớp vỏ bên trên mở rộng và nâng lên, dẫn đến sự kéo dài và nứt vỡ của đá lục địa giòn. Điều này dẫn đến hoạt động núi lửa đáng kể, bao gồm cả sự hình thành của Núi Kilimanjaro, ngọn núi cao nhất ở Châu Phi, Đài quan sát Trái đất của NASA lưu ý.

Nếu châu Phi thực sự bị chia cắt, sẽ có nhiều ý kiến khác nhau về việc điều đó có thể xảy ra như thế nào. Một kịch bản là phần lớn mảng kiến tạo Somali tách khỏi phần còn lại của lục địa châu Phi, với một vùng biển hình thành giữa chúng.

Ebinger cho biết, vùng đất mới này sẽ bao gồm Somalia, Eritrea, Djibouti và phần phía đông của Ethiopia, Kenya, Tanzania và Mozambique.

Một kịch bản khác chỉ có phía đông Tanzania và Mozambique tách ra, Ebinger lưu ý.

Ebinger cho biết nếu lục địa châu Phi bị đứt gãy, rạn nứt ở Ethiopia và Kenya có thể tách ra để tạo ra mảng Somali trong vòng 1 triệu đến 5 triệu năm tới.

Tuy nhiên, châu Phi có thể không chia đôi. Ebinger cho biết, các lực địa chất thúc đẩy sự rạn nứt có thể tỏ ra quá chậm để tách rời các mảng kiến tạo Somalia và Nubian.

Theo Hiệp hội Địa chất Luân Đôn, nhánh phía đông của Vết nứt Đông Phi là một vết nứt không thành công. Tuy nhiên, chi nhánh miền Tây vẫn hoạt động.

GS Macdonald nói: “Những gì chúng ta không biết là liệu sự rạn nứt này có tiếp tục với tốc độ hiện tại để cuối cùng mở ra một lưu vực đại dương, như Biển Đỏ, và sau đó là một thứ gì đó lớn hơn nhiều, như một phiên bản nhỏ của Đại Tây Dương hay không. Hoặc nó có thể tăng tốc và đến đó nhanh hơn? Hay nó có thể ngừng hoạt động?"

Theo Live Science