Trong thế giới võ hiệp rộng lớn của nhà văn Kim Dung, vai trò của người thầy luôn được đề cao như những người dẫn đường vĩ đại. Tuy nhiên, bên cạnh những bậc tôn sư đức cao vọng trọng như Trương Tam Phong hay Hồng Thất Công, vũ trụ Kim Dung cũng không thiếu những "người lái đò" đã trực tiếp đẩy học trò của mình vào bi kịch. Dù là do dã tâm đen tối hay phương pháp giáo dục sai lầm, họ chính là minh chứng cho thấy: chọn sai thầy còn đáng sợ hơn gặp phải kẻ thù mạnh.

Nhạc Bất Quần – Khi đệ tử chỉ là quân cờ để sư phụ lợi dụng

Nếu phải tìm ra nhân vật đáng sợ nhất trong tiểu thuyết Kim Dung, Nhạc Bất Quần của Tiếu Ngạo Giang Hồ chắc chắn nằm trong tốp đầu. Hắn không đáng sợ vì võ công, mà đáng sợ bởi sự giả tạo ẩn sau vỏ bọc "Quân tử kiếm". Nhạc Bất Quần đại diện cho kiểu sư phụ coi đệ tử là công cụ để thỏa mãn tham vọng quyền lực.

Dưới ngòi bút Kim Dung, bi kịch của Lệnh Hồ Xung và Lâm Bình Chi đều bắt nguồn từ người thầy này. Với Lệnh Hồ Xung – đứa trẻ hắn nuôi lớn từ tấm bé, Nhạc Bất Quần sẵn sàng vứt bỏ, vu oan và hãm hại ngay khi thấy đệ tử có dấu hiệu vượt mặt mình hoặc cản trở con đường bá chủ. Còn với Lâm Bình Chi, hắn thu nhận y không phải vì lòng trắc ẩn, mà là một bước đi toan tính để đoạt Tịch Tà Kiếm Phổ.

Sự tàn độc của Nhạc Bất Quần lên đến đỉnh điểm khi hắn sử dụng chính con gái ruột Nhạc Linh San làm mồi nhử để thao túng Lâm Bình Chi. Hắn dạy học trò sự nhẫn nhịn, nhưng thực chất là dạy sự dối trá. Kết cục thảm khốc của gia đình họ Nhạc và sự tha hóa của Lâm Bình Chi chính là bản cáo trạng đanh thép nhất cho sự thất bại về mặt nhân cách của người thầy này.

Diệt Tuyệt Sư Thái – Nhân danh chính nghĩa để bóp nghẹt nhân tính

Khác với Nhạc Bất Quần, Diệt Tuyệt Sư Thái trong Ỷ Thiên Đồ Long Ký không phải kẻ tiểu nhân, bà là một cao thủ chính phái, cả đời tận tụy vì sự nghiệp "trừ ma vệ đạo". Thế nhưng, Kim Dung đã xây dựng bà như một biểu tượng của sự giáo điều cực đoan, nơi tư thù cá nhân lấn át cả tình thầy trò.

Sai lầm lớn nhất của Diệt Tuyệt là áp đặt tư tưởng thù hận lên thế hệ sau. Bà đích thân đánh chết Kỷ Hiểu Phù – đệ tử bà yêu thương nhất – chỉ vì nàng không chịu ám sát người yêu. Nhưng nạn nhân lớn nhất của bà phải là Chu Chỉ Nhược. Từ một cô gái lương thiện bên bờ sông Hán Thủy, Chu Chỉ Nhược bị sư phụ ép phải lập lời thề độc, buộc phải lừa gạt tình cảm của Trương Vô Kỵ để đoạt Đồ Long Đao – Ỷ Thiên Kiếm.

Diệt Tuyệt Sư Thái đã biến đệ tử thành một cỗ máy trả thù cho mình. Bà trao cho Chu Chỉ Nhược bí kíp võ công cái thế, nhưng đồng thời tước đoạt đi lương tri và hạnh phúc cả đời của nàng. Đây là kiểu sư phụ điển hình cho việc giáo dục rập khuôn, thiếu sự bao dung cần thiết của một bậc tiền bối.

Triệu Chí Kính – Sự đố kỵ giết chết tài năng

Trong Thần Điêu Hiệp Lữ, Kim Dung đã khắc họa Triệu Chí Kính như một bức tranh bi hài về những kẻ bất tài nhưng lại nắm quyền giáo dục. Hắn là đại diện tiêu biểu cho thói "ma cũ bắt nạt ma mới", hẹp hòi và đầy lòng đố kỵ.

Được giao trọng trách dạy dỗ Dương Quá – một đứa trẻ có tư chất thông minh nhưng bướng bỉnh, Triệu Chí Kính thay vì uốn nắn lại chọn cách trù dập. Hắn chỉ dạy khẩu quyết nhập môn mà giấu nhẹm tâm pháp vận khí, khiến Dương Quá bị đánh đập tơi tả trong các buổi tỷ thí. Chính sự bạo hành cả về thể xác lẫn tinh thần của Triệu Chí Kính đã đẩy Dương Quá vào con đường phản nghịch, căm ghét lễ giáo phong kiến.

Nếu không nhờ cơ duyên gặp được Tiểu Long Nữ, có lẽ Dương Quá đã trở thành một phế nhân hoặc một kẻ tà đạo dưới sự "dạy dỗ" của Triệu Chí Kính. Qua nhân vật này, Kim Dung muốn cảnh tỉnh về những người thầy để tư thù cá nhân che mờ trách nhiệm trồng người.

Giang Nam Thất Quái – Sư phụ nhiệt huyết có thừa, phương pháp bằng không

Sẽ thật bất công nếu xếp Giang Nam Thất Quái chung mâm với những kẻ phản diện, bởi họ là những hiệp khách trọng tình trọng nghĩa bậc nhất trong Anh Hùng Xạ Điêu. Tuy nhiên, xét trên khía cạnh sư phạm, Kim Dung đã khéo léo chỉ ra rằng: Người tốt chưa chắc đã là thầy giỏi.

Họ mắc sai lầm nghiêm trọng trong việc đánh giá và phát triển năng lực học trò. Quách Tĩnh bẩm sinh chậm chạp, thật thà, nhưng bảy người thầy lại thay phiên nhau nhồi nhét đủ loại võ công hoa mỹ, lắt léo và tạp nham. Họ dạy theo cách của người thông minh áp đặt lên một đứa trẻ khờ khạo, dẫn đến việc Quách Tĩnh học trước quên sau, nội công không có nền tảng.

Sự bất lực và thất vọng của Giang Nam Thất Quái suýt nữa đã chôn vùi một đại cao thủ. Phải đến khi Mã Ngọc dạy nội công và Hồng Thất Công dạy Giáng Long Thập Bát Chưởng – môn võ "chất phác" nhưng uy lực – Quách Tĩnh mới thực sự tìm thấy lối đi đúng đắn. Câu chuyện của họ là bài học kinh điển trong vũ trụ Kim Dung về việc giáo dục không phù hợp đối tượng (cá nhân hóa) tai hại đến mức nào.